Τελική αποτίμηση ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΑ

έτος αναφοράς: 2023-2024

Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ

Το σχολείο μας λειτουργεί σε μια περιοχή με πολύπλοκα κοινωνικά, πολιτιστικά και οικονομικά χαρακτηριστικά. Οι εκπαιδευτικοί και οι οικογένειες των μαθητών αποτελούν ένα πολυσύνθετο μωσαϊκό που περιλαμβάνει πληθυσμούς με ποικίλα κοινωνικά, οικονομικά, πολιτιστικά και μορφωτικά χαρακτηριστικά, καθώς και ένα σημαντικό ποσοστό ευπαθών κοινωνικών ομάδων.

Οι δράσεις που υλοποιήσαμε κατά το σχολικό έτος 2023-2024 υποδεικνύουν, με σαφήνεια, ότι όλες οι πτυχές της εκπαιδευτικής και παιδαγωγικής λειτουργίας συνδέονται στενά με τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές συνθήκες που επικρατούν στο μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας. Επιπλέον, αυτές οι συνθήκες επηρεάζονται από τον τρόπο και τους όρους με τους οποίους η Πολιτεία και το ΥΠΑΙΘΑ αντιμετωπίζουν αυτές τις παραμέτρους στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Ζητήματα που Πρέπει να Επιλυθούν

1. Ενίσχυση και Εκτίμηση του Ρόλου των Εκπαιδευτικών η οποία είναι θεμελιώδης για τη διασφάλιση της ποιότητας της εκπαίδευσης. Αυτό περιλαμβάνει την παροχή επαρκών πόρων, την επιμόρφωση στη βάση των ενδιαφερόντων των εκπαιδευτικών και την αναγνώριση της σημασίας της εργασίας τους. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να αισθάνονται ότι εκτιμώνται και υποστηρίζονται στο έργο τους.

2. Εξασφάλιση Επαρκών Υποδομών: Η διασφάλιση επαρκών υλικών, κτηριακών και ηλεκτρονικών υποδομών είναι κρίσιμη για την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Οι σχολικές μονάδες πρέπει να διαθέτουν σύγχρονες και ασφαλείς εγκαταστάσεις, εξοπλισμένες με την απαραίτητη τεχνολογία για την υποστήριξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

3. Επαρκής Δημόσια Χρηματοδότηση της Εκπαίδευσης η οποία είναι απαραίτητη για την κάλυψη των λειτουργικών αναγκών των σχολικών μονάδων. Η χρηματοδότηση πρέπει να είναι σταθερή, διαφανής, επαρκής και να εξασφαλίζει ότι όλα τα σχολεία έχουν τα απαραίτητα μέσα για να υποστηρίξουν την εκπαιδευτική τους αποστολή.

4. Η λειτουργία Αντισταθμιστικών Δομών όπως τα Τμήματα Ένταξης, η Ενισχυτική Διδασκαλία, η ψυχολογική και υγειονομική υποστήριξη, είναι κρίσιμη για την υποστήριξη των μαθητών/τριών και ιδιαίτερα αυτών που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες ή προέρχονται από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Αυτές οι δομές πρέπει να στελεχώνονται με επαρκές και εξειδικευμένο προσωπικό και να υποστηρίζονται με την αναγκαία χρηματοδότηση.

5. Σταθερή Εργασία Οργανικής Σχέσης για τους εκπαιδευτικούς, η οποία είναι βασική για την ανάπτυξη διαρκών και ουσιαστικών σχέσεων με τους μαθητές και τις οικογένειές τους. Η εργασιακή ασφάλεια επιτρέπει στους εκπαιδευτικούς να επικεντρωθούν στη διδασκαλία και την παιδαγωγική τους αποστολή.

6. Ενσωμάτωση της Κριτικής των Εκπαιδευτικών στα Αναλυτικά Προγράμματα: Η ενσωμάτωση της κριτικής των εκπαιδευτικών στα αναλυτικά προγράμματα είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη ενός προγράμματος σπουδών που να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των μαθητών. Οι εκπαιδευτικοί, μέσω της εμπειρίας τους, μπορούν να προσφέρουν πολύτιμες προτάσεις για το περιεχόμενο, τη στάθμιση και τον όγκο της ύλης, καθώς και την αναγκαιότητα και το είδος των διδακτικών υλικών.

7. Ενίσχυση των Ευάλωτων Κοινωνικών Ομάδων, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για την εκπαιδευτική ισότητα. Πολιτικές που προάγουν την κοινωνική ένταξη, ανταποκρίνονται στις ανάγκες και παρέχουν ίσες ευκαιρίες σε όλους/ες τους/τις μαθητές/τριες διαμορφώνουν όρους ισότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης στο εκπαιδευτικό σύστημα.

8. Ενίσχυση των Βιβλιοθηκών και της Τέχνης. Η πρόσβαση σε βιβλία, η συμμετοχή σε καλλιτεχνικές δραστηριότητες και η δωρεάν παρακολούθηση παραστάσεων προάγουν την κριτική σκέψη, τη δημιουργικότητα και την πολιτισμική ανάπτυξη.

Τα παραπάνω ζητήματα παραμένουν άλυτα από την Πολιτεία και το ΥΠΑΙΘΑ. Η δημοσιοποίηση των ιδιαιτεροτήτων θα μπορούσε να οδηγήσει σε ωραιοποίηση ή ανταγωνισμό και προσαρμογή της εκπαιδευτικής εργασίας στις ανάγκες της δημόσιας εικόνας και όχι στις ανάγκες των μαθητών. Κρίνουμε πως τόσο η συζήτηση για αυτές τις ιδιαιτερότητες, όσο και οι αποφάσεις για την αξιοποίηση ή την αντιμετώπισή τους είναι προτιμότερο να παραμένουν στο εσωτερικό της σχολικής κοινότητας. Άλλωστε όλα αυτά τα ζητήματα αποτέλεσαν αντικείμενο συζήτησης και αποτυπώνονται στα Πρακτικά και τις αποφάσεις του Συλλόγου Διδασκόντων. Γι’ αυτό επιλέγουμε να εστιάσουμε την προσοχή μας αποκλειστικά στα γενικά χαρακτηριστικά.

Η αριθμητική αποτύπωση των ιδιαιτεροτήτων κάθε σχολικής μονάδας μπορεί να αδικεί τον πλούτο της εκπαιδευτικής ζωής, οδηγώντας σε μια μετέωρη ιεράρχηση και κατηγοριοποίηση που αποσπά την προσοχή από τον κεντρικό παιδαγωγικό στόχο: τη μορφωτική στήριξη και την προαγωγή του μαθητικού πληθυσμού και την εξέλιξη της κριτικής σκέψης και της κοινωνικοποίησης κάθε μαθητή.

Διευκρινίζουμε, λοιπόν, ότι η, ενδεχόμενη, αξιοποίηση της όποιας ποσοτικοποίησης στην οποία οφείλουμε να προχωρήσουμε εξαιτίας της υποχρεωτικής ποσοτικής αποτύπωσης στην εφαρμογή αυτή, στερείται επιστημονικής εγκυρότητας, και ως εκ τούτου δεν συναινεί σε αυτήν η επιστημονική, παιδαγωγική και επαγγελματική μας κρίση.

Β. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

Παιδαγωγική και μαθησιακή λειτουργία

Β.1.1 Διδασκαλία, μάθηση και αξιολόγηση (Βαθμός: 4)

Στο Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε 3-4 Ιανουαρίου 2024 τα πρακτικά του οποίου υπάρχουν σε ηλεκτρονική έκδοση http://doe.gr/wp-content/uploads/2024/05/27-EKPAIDEYTIKO-SYNEDRIO-DOE-POED-2-3-4_1.pdf, παρουσιάστηκαν σημαντικά στοιχεία και ευρήματα από την έρευνα που διεξήχθη http://doe.gr/wp-content/uploads/2024/05/SurveyBma-2023-%CE%97-%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AE-%CE%B6%CF%89%CE%AE-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%B5%CE%BA%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8E%CE%BD-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%91%CE%B2%CE%AC%CE%B8%CE%BC%CE%B9%CE%B1%CF%82-%CE%95%CE%BA%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7%CF%82.pdf και στην οποία καταγράφηκαν περισσότερες από 3.000 απαντήσεις/κριτικές εκπαιδευτικών, συνολικά.

Τα πορίσματα αυτής της έρευνας, τόσο από άποψη μεθοδολογίας όσο και από άποψη μεγέθους και αντιπροσωπευτικότητας του δείγματος είναι αξιοπρόσεκτα. Τόσο από τα πορίσματα της έρευνας, όσο και στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2024 https://youtube.com/live/H7DIvhYH42s?feature=share, τα πρακτικά της οποίας υπάρχουν και σε ηλεκτρονική έκδοση http://doe.gr/wp-content/uploads/2024/05/%CE%A0%CE%A1%CE%91%CE%9A%CE%A4%CE%99%CE%9A%CE%91-18_2.pdf ,   διατυπώθηκαν σημαντικές διαπιστώσεις:

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το 64% των εκπαιδευτικών συμφωνεί ότι υπάρχει έλλειψη σεβασμού προς την εργασία του, ενώ το 69% υποστηρίζει ότι υπάρχει έλλειψη αναγνώρισης της προσπάθειας που κάνει. Το 81% νιώθει ότι υπάρχει μεγάλη πίεση από τους γονείς των μαθητών και το 96% βιώνει δύσκολες καταστάσεις λόγω έντονων και διαφοροποιημένων συμπεριφορών των μαθητών.

Επιπλέον, ένας στους δύο εκπαιδευτικούς νιώθει ότι στον εργασιακό του χώρο δεν υπάρχει η αίσθηση δικαιοσύνης και ισονομίας, σε συνδυασμό με την έλλειψη υποστήριξης απ’ τη διοίκηση και απ’ τα εκπαιδευτικά στελέχη. Εκεί που τα ποσοστά αποκτούν πολύ εμφατική διάσταση είναι στις παραμέτρους του όγκου της ύλης, του διδακτικού χρόνου και της αξιολόγησης. Συγκεκριμένα, το 82% αισθάνεται πίεση λόγω όγκου ύλης και χρόνου, ενώ το 77% νιώθει ότι υπάρχει πίεση για την ανταπόκρισή του στην αξιολόγηση και επιπλέον, παρά το γεγονός ότι οι απαντήσεις αφορούν και σε μόνιμους εκπαιδευτικούς, το 65% εκφράζει ανασφάλεια για το εργασιακό του μέλλον.

Ως προς την προϋπηρεσία, τη μεγαλύτερη πίεση τη νιώθουν αυτοί που έχουν 10 έως 14 χρόνια προϋπηρεσίας και ακολουθεί η ηλικιακή ομάδα αυτών που έχουν 20 έως 24 χρόνια προϋπηρεσίας.  

Οι παράγοντες που επιδρούν στην εξουθένωση είναι η έλλειψη σεβασμού προς την εργασία, ο υπερβολικός φόρτος εργασίας, όπου περιλαμβάνονται, οι ώρες διδασκαλίας, η αξιολόγηση και η προετοιμασία του μαθησιακού υλικού και οι άλλες εκπαιδευτικές ευθύνες, η έλλειψη υποστήριξης από τη διοίκηση, η έλλειψη αναγνώρισης της προσπάθειας των εκπαιδευτικών, η ανασφάλεια για το εργασιακό μέλλον, η έλλειψη υποστήριξης από συναδέλφους.

Όλα τα παραπάνω, αφορούν ένα ήδη γερασμένο ηλικιακά εκπαιδευτικό σώμα, το οποίο για πρώτη φορά στην ιστορία της εκπαίδευσης καλείται να εργαστεί μέχρι τα 67, μέσα σε ένα κοινωνικό περιβάλλον όπου η μείωση του μέσου μισθού στο δημόσιο, σε πραγματικούς όρους στην Ελλάδα, ξεπερνά το 25% την περίοδο 2008 έως το 2022, ενώ η έκρηξη του πληθωρισμού με δομικά ενδογενή αίτια, τα τελευταία χρόνια, έχει οδηγήσει σε απώλεια σχεδόν ενός μισθού ετησίως σε επίπεδο πραγματικού εισοδήματος.

Από τα πορίσματα της έρευνας αλλά και από τις εισηγήσεις και τις αναφορές σε πλήθος ερευνητικών στοιχείων προκύπτει ότι, με ευθύνη των ασκούμενων εκπαιδευτικών πολιτικών, διαμορφώνεται ένα εκπαιδευτικό σύστημα που στερεί την ικανοποίηση από τον πυρήνα της δουλειάς μας, που είναι να διδάσκουμε στις μαθήτριες και στους μαθητές μας, να σχετιζόμαστε και να αλληλεπιδρούμε παιδαγωγικά μ’ αυτές και μ’ αυτούς.

Στον αντίποδα όλων των παραπάνω, η αυθεντική δημιουργικότητα, αφορά τη συνειδητή και αυτόβουλη ενεργοποίηση συνόλου ικανοτήτων που έχουν οι εκπαιδευτικοί όπως: η ενσυναίσθηση, η κριτική ικανότητα και αυτοκριτική, η διαίσθηση, η φαντασία. Αυτά δεν ενεργοποιούνται με διατάγματα. Αντίθετα, κατατίθενται, εξασκούνται και αναπτύσσονται μόνο αυτόβουλα και συνειδητά σε ένα περιβάλλον θετικής επιρροής, αναγνώρισης του κοινωνικού ρόλου των εκπαιδευτικών, μισθολογικής τους αναβάθμισης, σταθερών εργασιακών σχέσεων, επικράτησης των αξιών της δημοκρατίας, της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης, αξιοπρεπούς διαβίωσης αποκλειστικά από τον μισθό, επιστημονικής, ψυχολογικής και εργασιακής υποστήριξη με επιμορφωτικούς, ανατροφοδοτικούς θεσμούς, όπως η μετεκπαίδευση. Η δημιουργικότητα και η απόλαυση από τη συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία προϋποθέτει ισχυρά εσωτερικά κίνητρα. Και οπωσδήποτε είναι ασύμβατη με κάθε καθεστώς εξαναγκασμού, εκβιασμού, αποσταθεροποίησης των συνθηκών εργασίας των εκπαιδευτικών. Επομένως, είναι σαφές ότι οι όροι και οι συνθήκες εργασίας επιδρούν στη διδασκαλία και τις διαδικασίες μάθησης. Το γεγονός ότι παρά τη στοχοποίησή τους και τα αρνητικά βιώματα από τις εκπαιδευτικές πολιτικές που υφίστανται, οι εκπαιδευτικοί επιμένουν να επιτελούν το ρόλο τους με υψηλό αίσθημα ευθύνης, αποτελεί μία ακόμα ένδειξη της ιδιαίτερα ανθεκτικής συνείδησής τους για τον κοινωνικό και μορφωτικό τους ρόλο.

Β.1.2 Σχολική διαρροή - φοίτηση (Βαθμός: 4)

Η σχολική διαρροή αποτελεί ένα πολυπαραγοντικό και σύνθετο φαινόμενο, το οποίο πρέπει να εξεταστεί ευρύτερα σε ένα πλαίσιο πολλών παραγόντων οι οποίοι αλληλεπιδρούν.

Η αναζήτηση ευθυνών στο σχολείο ή στον εκπαιδευτικό για τη «σχολική αποτυχία» αγνοεί τους εξωσχολικούς κοινωνικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη σχολική επίδοση.

Όταν αναφερόμαστε στο ζήτημα της «σχολικής αποτυχίας» οφείλουμε να το συνδέσουμε με:

         τη δυσκολία ή την αδυναμία επίτευξης των τιθέμενων μαθησιακών στόχων, τις χαμηλές σχολικές επιδόσεις και την αποτυχία σε εξεταστικές διαδικασίες, καθώς και τις κοινωνικές παραμέτρους που τις δημιουργούν, τη δυσκολία ή την αδυναμία ένταξης σε ένα περιβάλλον, στο οποίο η εκπλήρωση προσδοκιών διέπεται από ένα κυρίαρχο πλαίσιο με τυπικές και άτυπες απαιτήσεις.

Η σχολική διαρροή αποτελεί την απόληξη μιας σταδιακής πορείας ματαίωσης, απογοήτευσης, αποτυχίας και πολλές φορές λειτουργεί ως μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία.

Θεωρούμε ότι το θέμα της σχολικής διαρροής είναι η κορυφή του παγόβουνου της «σχολικής αποτυχίας». Δεν πρέπει να δούμε το φαινόμενο αυτό ως ατομικό πρόβλημα. Η σχολική διαρροή επιβεβαιώνει, νομιμοποιεί, επισφραγίζει την αποτυχία του ίδιου του σχολικού θεσμού.

Για την αντιμετώπιση της σχολικής διαρροής/αποτυχίας χρειαζόμαστε την ανάπτυξη μιας ρηξικέλευθης εκπαιδευτικής και κοινωνικής πολιτικής, ένα νέο πρόγραμμα ενίσχυσης του ρόλου των εκπαιδευτικών μέσα από ένα παιδαγωγικό όραμα - πρόταγμα με αξιακά, κοινωνικά και ιδεολογικά συμφραζόμενα.

Η μαθησιακή φτώχεια είναι μία έννοια που δηλώνει ότι κάποιοι άνθρωποι δεν πήραν όλα εκείνα τα αγαθά τα οποία χρειάζονται για να θεωρούνται μορφωμένοι και να μπορούν να φτιάξουν τη ζωή τους.

Εξαιτίας του κλεισίματος των σχολείων για μεγάλο χρονικό διάστημα έχουν δημιουργηθεί αρκετά μαθησιακά κενά, ειδικά στις μικρότερες τάξεις του δημοτικού και στο νηπιαγωγείο.

Θεωρούμε, επίσης, αναγκαίο να μελετηθεί τόσο η ίδια η ποσότητα ύλης όσο και τι συνιστά αναγκαία γνώση, γραμματισμό στις διάφορες επιστημονικές περιοχές, διαδικασία επιλογής για την επόμενη βαθμίδα εκπαίδευσης. Πρέπει να μελετηθεί η σχέση του μαθητή με τη γνώση και πως οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που ζει μετατρέπονται σε προδιαθέσεις προς το σχολείο και τη γνώση.

Η σχολική διαρροή στο νηπιαγωγείο είναι σχετικά περιορισμένη αλλά όχι ασήμαντη και αφορά συνήθως σε μαθητές/τριες συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων (μετανάστες, πρόσφυγες, παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες κ.α.). Το γεγονός ότι στα νηπιαγωγεία δεν υπάρχει μέριμνα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών των ομάδων εντός του σχολείου (π.χ. επαρκή Τμήματα Ένταξης) αλλά και την υποστήριξη των ίδιων και των οικογενειών τους εκτός σχολείου, δυσχεραίνει τη θέση τους και κρατά έναν αριθμό παιδιών εκτός του επίσημου εκπαιδευτικού συστήματος ή υπονομεύει την μετέπειτα πορεία τους.

Από τα ερευνητικά ερωτηματολόγια της ΔΟΕ 2022 -2023 https://forms.gle/HC4ufAtC1YDHMAbr5,

https://forms.gle/qcEQoYJwYDTHefAT7 προκύπτει ότι:

Στο 55% των σχολείων υπήρχαν κενά κατά την έναρξη της σχολικής χρονιάς (τουλάχιστον δύο ανά σχολείο). Στο 64% των σχολείων προέκυψαν έκτακτα κενά (μεγαλύτερα των δύο εβδομάδων), κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς. Το 45% των κενών αυτών καλύφθηκαν είτε αργοπορημένα είτε ποτέ.

Επίσης, στο 59% των σχολείων (δημοτικών και νηπιαγωγείων) δεν υπάρχουν Τμήματα Ένταξης ενώ και σε αυτά που λειτουργούν, το 50% δηλώνει ότι χρειάζονται επιπλέον οργανικές θέσεις για να καλυφθούν οι ανάγκες των μαθητών. Επιπλέον, στα υπάρχοντα τμήματα, το 14% των οργανικών θέσεων καλύφθηκε κατά το τρέχον σχολικό έτος. Στα νηπιαγωγεία το ποσοστό είναι κατά πολύ μεγαλύτερο.

Απαιτείται λοιπόν, η δημιουργία οργανικών θέσεων και η στελέχωση τους με μόνιμο προσωπικό, το οποίο θα αποτελέσει ένα σταθερό σημείο αναφοράς για τα παιδιά, θα εμβαθύνει στα σχετικά προβλήματα και θα συμβάλλει καθοριστικά στην ανάπτυξη κατάλληλων παιδαγωγικών στρατηγικών αντιμετώπισής τους. Ακόμη, στο επίπεδο των κοινωνικών πολιτικών θα πρέπει να υπάρξει πρόνοια ώστε οι μαθητές των ευπαθών ομάδων να υποστηρίζονται συστηματικά με εστίαση στις ανάγκες τους και όχι ευκαιριακά μέσω χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων με συγκεκριμένη ημερομηνία λήξης.

Β.1.3 Σχέσεις   μεταξύ   μαθητών/μαθητριών (Βαθμός: 4)

Στην εκδήλωση «Μαθαίνοντας με τις συνεργατικές παιδαγωγικές. Διαδικασίες και εργαλεία για το σχολείο», που πραγματοποιήθηκε στις 10.03.2024 https://youtube.com/live/J4v1IuTkDdY?feature=share και η οποία εκδόθηκε σε ηλεκτρονική έκδοση http://doe.gr/wp-content/uploads/2024/05/%CE%A0%CE%A1%CE%91%CE%9A%CE%A4%CE%99%CE%9A%CE%91-10_3.pdf , αναπτύχθηκαν οι έννοιες της συνεργατικής γνώσης, διδασκαλίας και μάθησης. Παρουσιάστηκαν συνεργατικές παιδαγωγικές, διαδικασίες και εργαλεία που επιδιώκουν την πρόοδο όλων των μαθητών/μαθητριών μετατρέποντας τη σχολική τάξη σε κοινότητα μάθησης που ενεργοποιεί και αξιοποιεί το σύλλογο των σχέσεων που διαμορφώνονται στη σχολική αίθουσα, τόσο μεταξύ μαθητών/μαθητριών, όσο και μεταξύ μαθητών – εκπαιδευτικών. Αναδείχθηκαν:

Η έννοια της συνεργασίας ως συνδυασμένης σκόπιμης δράσης όπου ο μαθητής/μαθήτρια οδηγείται να συνδυάσει τη δράση του/της με αυτή των άλλων μελών της ομάδας. Σε αντιδιαστολή με την έννοια της συνέργειας, της εργασίας από κοινού, όπου υπάρχει επίσης αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών της ομάδας, αλλά αυτό που συμβαίνει τελικά είναι ο διαμοιρασμός της δουλειάς και των υποχρεώσεων με βάση τα ατομικά ταλέντα του καθενός/καθεμιάς. Στην περίπτωση της συνέργειας εκείνο που ενδιαφέρει είναι το αποτέλεσμα, ενώ η συνεργασία -στο πλαίσιο μιας συνεργατικής τάξης- είναι περισσότερο διαδικασία μάθησης. Οι μαθητές/μαθήτριες ανταλλάσσουν ιδέες και θέτουν νέα ερωτήματα, δεν ενδιαφέρει τόσο το αποτέλεσμα, δεν έχει τόσο σημασία το έργο καθαυτό αλλά ότι οι μαθητές φαίνεται μαθαίνουν μέσα από τις εμπειρίες που αποκτούν καθώς συνεργάζονται σ’ αυτό το έργο.

Η ανάδυση της συνεργασίας προκύπτει από την ανάγκη για υποστήριξη και αλληλοβοήθεια, ώστε να υπερνικηθούν αντικειμενικά εμπόδια και δυσκολίες. Οι μαθητές/μαθήτριες αλληλοϋποστηρίζονται και αλληλοβοηθούνται, εν τέλει συνεργάζονται, επιτελώντας την ίδια εργασία για να υπερβούν από κοινού τα εμπόδια και τις δυσκολίες. Οι ιδέες του ενός/μιας χρησιμεύουν στον άλλον/άλλην και αντιστρόφως. Ιδέες που, τις περισσότερες φορές, δεν θα είχαν αναπτυχθεί ποτέ εκτός των υλικών συνθηκών του πλαισίου της συνεργασίας.

Η συνεργασία μπορεί να αναπτυχθεί μέσα από την αξιοποίηση των συγκρούσεων που προκύπτουν στο εσωτερικό μιας συνεργατικής τάξης. Η αμφισβήτηση των πεποιθήσεων των μαθητών/μαθητριών τους φέρνει αντιμέτωπους με τις ιδέες των άλλων. Πρόκειται για μια διαδικασία μέσω της οποίας προσεγγίζουν την γνώση καλύτερα και τη συγκρατούν για περισσότερο χρονικό διάστημα.

Η συνεργατική παιδαγωγική ορίζεται ως ένα σύνολο καταστάσεων όπου οι μαθητές ενθαρρύνονται να ενεργούν ή να μαθαίνουν από και για τους άλλους, αποκομίζοντας ο καθένας ένα προσωπικό όφελος. Η αμοιβαιότητα αυτή επιτρέπει η συνεργατική τάξη να γίνεται ένας τόπος όπου οι μαθητές/μαθήτριες μαθαίνουν καλύτερα, μαθαίνουν να συνεργάζονται, έχουν κίνητρα για να συνεργαστούν, μαθαίνουν μέσα από τον πλούτο των διαφορετικών ιδεών που αναπτύσσονται στο εσωτερικό της.

      Στην εκδήλωση «Οι απόψεις των εκπαιδευτικών για τις συνεργατικές μορφές διδασκαλίας και μάθησης. Ερευνητικά δεδομένα και επιστημονικές προσεγγίσεις», που πραγματοποιήθηκε στις 19.04.2024, https://www.youtube.com/watch?v=Tnr2SXW8O5g και η οποία υπάρχει σε ηλεκτρονική έκδοση https://doe.gr/%cf%80%cf%81%ce%b1%ce%ba%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ac-19-4-2024/ παρουσιάστηκαν οι βασικές προϋποθέσεις για την ομαδοσυνεργατική, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά αυτού του τρόπου δουλειάς καθώς και τα πολλαπλά οφέλη για τους συμμετέχοντες. Επίσης, παρουσιάστηκαν τα στοιχεία πανελλαδικής έρευνας αποτύπωσης των απόψεων των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης για την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και μάθηση. Η έρευνα σχεδιάστηκε από τη Δ.Ο.Ε. και διενεργήθηκε από τον Μάιο του 2023 έως τον Ιανουάριο του 2024 (πληροφορίες για την ταυτότητας της έρευνας στους παραπάνω συνδέσμους).

Από την έρευνα προκύπτουν τα εξής στοιχεία:

          Έξι (6) στους δέκα (10) εκπαιδευτικούς που συμμετείχαν στην έρευνα θεωρούν δυνατή την εφαρμογή ομαδοσυνεργατικών μορφών διδασκαλίας και μάθησης στο σχολείο. Ταυτόχρονα όμως αναφέρουν ότι οι κύριες δυσκολίες για την εφαρμογή ομαδοσυνεργατικών μεθόδων είναι το πλήθος των μαθητών/μαθητριών στο τμήμα (93,72%), η ανεπάρκεια χώρου στην αίθουσα διδασκαλίας (82,76%), οι διαφορετικές ανάγκες των παιδιών της τάξης (85,95%), οι καθημερινές εναλλαγές εκπαιδευτικών (Αγγλικά-ολοήμερο) που προβλέπονται στο ΑΠ (74,69%), η έλλειψη επιμόρφωσης για την εφαρμογή ομαδοσυνεργατικών μορφών μάθησης (45,54%) καθώς και οι υψηλές απαιτήσεις για το Δημοτικό (72,59%).

Οι εκπαιδευτικοί αναγνωρίζουν ως σοβαρά εμπόδια κατά την υλοποίηση συνεργατικών μορφών μάθησης τον μεγάλο αριθμό μαθητών ανά τμήμα (88,7%), διοικητική πίεση που τους ασκείται (88,36%), η πίεση εξαιτίας των μαθησιακών στόχων του ΑΠ και της εισαγωγής νέων αντικειμένων σε συνδυασμό με τον διαθέσιμο διδακτικό χρόνο (88,33%) και το ανταγωνιστικό πλαίσιο του εκπαιδευτικού συστήματος (69,48%).

Ενδιαφέρον εύρημα αποτελεί η διαδεδομένη άποψη μεταξύ των εκπαιδευτικών ότι, σε ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών όπως η ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων, η επίλυση συγκρούσεων της σχολικής καθημερινότητας, η έκφραση και διαχείριση συναισθημάτων, η πρόκληση ενδιαφέροντος, η συμμετοχή μαθητών που εκφράζονται λιγότερο συχνά, η κατανόηση εννοιών και η επίτευξη γνωστικών στόχων, οι ομαδοσυνεργατικές μορφές διδασκαλίας και μάθησης είναι πιο αποτελεσματικές από τις παραδοσιακές μορφές.

Β.1.4 Σχέσεις μεταξύ μαθητών/μαθητριών και εκπαιδευτικών (Βαθμός: 4)

Στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 10-03-2024 https://youtube.com/live/J4v1IuTkDdY?feature=share με ηλεκτρονική έκδοση: http://doe.gr/wp-content/uploads/2024/05/%CE%A0%CE%A1%CE%91%CE%9A%CE%A4%CE%99%CE%9A%CE%91-10_3.pdf, καθώς και στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 21-04-2024 https://youtube.com/live/BCEssXZJNfo?feature=share με ηλεκτρονική έκδοση: https://doe.gr/%CF%80%CF%81%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC-21-4-2024/ , παρουσιάστηκαν σημαντικές απόψεις και ευρήματα έρευνας κυρίως για τους παράγοντες που διαμορφώνουν τις σχέσεις στο σχολείο, τόσο μεταξύ μαθητών–μαθητριών, όσο και μεταξύ μαθητών/τριών– εκπαιδευτικών. Συγκεκριμένα:

Οι σχέσεις αποτελούν μια σύνθετη, πολυεπίπεδη και δυναμική διαδικασία, που συντελείται και διαμορφώνεται στον πολυεπίπεδο χώρο του σχολείου και όπου εμπλέκονται δυναμικά φυσικό και ψυχοκοινωνικό περιβάλλον, διοίκηση, ενδιαφέροντα, υποχρεώσεις και δικαιώματα. Οι σχέσεις που διαμορφώνονται σε ένα τέτοιο πλαίσιο δεν είναι σχέσεις μόνο διαπροσωπικές ή σχέσεις φιλικές. Διαμεσολαβούνται από πολιτικές, έχουν πίσω τους όλη τη δυναμική των ομαδικών σχέσεων, αποτελούν δε σημαντική διάσταση του παιδαγωγικού κλίματος της τάξης καθώς έρευνες έχουν καταδείξει πως θετικές σχέσεις συνδέονται µε υψηλά μαθησιακά και γνωστικά οφέλη και ασκούν ισχυρές και διαρκείς επιδράσεις στη ζωή των μαθητών/τριών.

Όπως αποτυπώνεται από τις απαντήσεις των νηπιαγωγών στην έρευνα της ΔΟΕ: https://docs.google.com/forms/d/1GsWu4sQbdXHqPTxpfsVSQIftrpT6at_i5gVnNWqXV34/edit, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην ανάπτυξη των σχέσεων με τους μαθητές/μαθητριές τους οφείλονται σε παράγοντες που αφορούν:

α. στο θεσμικό πλαίσιο, δηλαδή στο πλήθος μαθητών/μαθητριών, την πίεση χρόνου, την έλλειψη υποστηρικτικών δομών, τις απαιτήσεις του διοικητικού έργου και τις καθημερινές εναλλαγές εκπαιδευτικών,

β. στις διαφορετικές ανάγκες των μαθητών/μαθητριών και των οικογενειών, όπως είναι τα ποικίλα οικογενειακά θέματα των οικογενειών, οι παρεμβάσεις των γονέων, η αδυναμία επικοινωνίας σε άλλη γλώσσα και η διαφορετική κουλτούρα των παιδιών και

γ. στις κοινωνικές και οικονομικές δυσκολίες των που βιώνουν οι εκπαιδευτικοί.

Ιδιαίτερα σημαντική για το νηπιαγωγείο είναι η πίεση από τις παρεμβάσεις των γονέων και ο φόρτος του διοικητικού έργου.

Στους παράγοντες που επηρεάζουν θετικά την ανάπτυξη των σχέσεων με τους/τις μαθητές/μαθητριές τους αναφέρονται: α. οι σπουδές-επιμορφώσεις των εκπαιδευτικών, χωρίς σε αυτές να εντάσσονται οι επιμορφώσεις από τους σχολικούς συμβούλους, και β. όσα συμβαίνουν στο σχολείο εντός της εκπαιδευτικής διαδικασίας, όπως οι δημιουργικές και συλλογικές δραστηριότητες, η λειτουργία των υποστηρικτικών θεσμών και τα αναλυτικά προγράμματα. Ο εσωτερικός κανονισμός λειτουργίας αλλά και ο τρόπος που τα εργαστήρια δεξιοτήτων εντάσσονται στο πρόγραμμα, εκτιμάται ότι έχουν αρνητική επίδραση στις σχέσεις με τους/τις μαθητές/μαθήτριες.

Σύμφωνα με την πλειοψηφία των εκπαιδευτικών, το Υπουργείο δεν διευκολύνει την ανάπτυξη των σχέσεων με τους/τις μαθητές/μαθήτριες ενώ η αξιολόγηση δυσχεραίνει περισσότερο την κατάσταση. Οι πρακτικές αξιολόγησης των σχολείων δημιουργούν ένα περιβάλλον ατομικισμού και ανταγωνισμού, το οποίο υπονομεύει τις παιδαγωγικές σχέσεις. Ενώ οι εκπαιδευτικοί επιθυμούν να συνεργαστούν με τους/τις μαθητές/μαθήτριες, για να αναπτυχθούν γνωστικά, συναισθηματικά και κοινωνικά, κάτι που απαιτεί την αντιμετώπισή τους ως πολύπλευρων προσωπικοτήτων, το κυρίαρχο συστημικό πλαίσιο τους υποχρεώνει να δίνουν προτεραιότητα σε ένα στενό φάσμα μετρήσιμων αποτελεσμάτων και βαθμολογιών (Acton & Glasgow, 2015).

Οι νηπιαγωγοί εκτιμούν ότι οι ίδιοι/ες είναι σε θέση να συμβάλουν στη βελτίωση των σχέσεων με τους μαθητές/μαθήτριές τους μέσω της ενδυνάμωσης και της θετικής ενίσχυσης, της ανάγνωσης βιβλίων στην τάξη, των καλλιτεχνικών και των δραστηριοτήτων αυτοέκφρασης, των εκπαιδευτικών επισκέψεων και εκδρομών, της διαμόρφωσης κανόνων και της υλοποίησης προγραμμάτων από κοινού με τα παιδιά. Ωστόσο, θεωρούν ότι εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στη βελτίωση των σχέσεων με τους/τις μαθητές/μαθήτριές τους παίζουν και παράγοντες που δεν εξαρτώνται από τους/τις ίδιους/ίδιες αλλά καθορίζονται από το θεσμικό πλαίσιο, όπως είναι οι υποστηρικτικές δομές, η συμβουλευτική υποστήριξη εκπαιδευτικών και μαθητών/μαθητριών και η υποστήριξη από τους συμβούλους. Όλα τα παραπάνω αποτελούν ελλείψεις του σημερινού σχολείου.

Τέλος, η ανάλυση της συσχέτισης μεταξύ χρόνων παραμονής σε μια τάξη και ικανοποίησης από τις σχέσεις με τους/τις μαθητές/μαθήτριες, έδειξε ότι όσοι/όσες βρίσκονται για δεύτερη χρονιά στην ίδια τάξη, με παρόμοια δηλαδή ομάδα παιδιών, είναι περισσότερο ικανοποιημένοι/ες από τις σχέσεις τους και έχουν τη δυνατότητα να οργανώνουν περισσότερες συλλογικές δραστηριότητες. Το παραπάνω αναδεικνύει την αναγκαιότητα της ύπαρξης μόνιμου και σταθερού προσωπικού στα σχολεία.

Από την έρευνα αναδεικνύονται οι απόψεις των νηπιαγωγών σχετικά με τη σημαντικότητα των σχέσεων με τους/τις μαθητές/μαθήτριές τους και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν για τη δημιουργία, τη διατήρηση και την εξέλιξή τους. Οι νηπιαγωγοί αναγνωρίζουν τους παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν αυτές τις σχέσεις και θέλουν να συνεχίσουν να τις διαμορφώνουν, όπως κάνουν ως τώρα, παρά τις δύσκολες συνθήκες που βιώνουν. Στην πορεία τους αυτή χρειάζονται και ζητούν υποστήριξη, ισχυρή και ουσιαστική, όχι έντονα παρεμβατική, απαξιωτική και εκφοβιστική από το θεσμικό πλαίσιο.

Β.1.5. Σχέσεις σχολείου – οικογένειας (Βαθμός: 4)

Στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 19-4-2024 https://www.youtube.com/watch?v=Tnr2SXW8O5g και η οποία εκδόθηκε σε ηλεκτρονική έκδοση https://doe.gr/%cf%80%cf%81%ce%b1%ce%ba%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ac-19-4-2024/ παρουσιάστηκαν ερευνητικά δεδομένα και μεταφέρθηκε η διεθνής εμπειρία αλλά και δεδομένα από την ελληνική πραγματικότητα. Σύμφωνα με έρευνα της ΔΟΕ, το 77,8% των εκπαιδευτικών δηλώνουν ότι οι οικογένειες των μαθητών/τριών τους βιώνουν κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Για τους γονείς αυτούς υπάρχουν πολύ πιο πιεστικές καθημερινές προτεραιότητες από τη συνεργασία με το σχολείο. Μάλιστα, το 68,8% των εκπαιδευτικών επισημαίνει ότι οι οικονομικές και κοινωνικές δυσκολίες των οικογενειών δημιουργούν όρους αρνητικών παρεμβάσεων στις σχέσεις σχολείου – οικογένειας. Ταυτόχρονα το 76% των εκπαιδευτικών δηλώνει τη σταθερή πεποίθηση ότι η ανάπτυξη των σχέσεων με τις οικογένειες των μαθητών/τριών, γίνεται μοχλός για την ανάπτυξη των σχέσεων μέσα στη σχολική τάξη. Οι διαπιστώσεις αυτές επιβεβαιώνονται από το γεγονός ότι όταν υπάρχει οικονομική και επαγγελματική ασφάλεια στην οικογένεια, δίνεται η δυνατότητα στους γονείς να ασχοληθούν σε βάθος και σταθερά με τη σχολική πορεία των παιδιών τους, γεγονός που διευκολύνει τη συνεργασία τους με το σχολείο, είτε ατομικά, είτε μέσα από την ενίσχυση των συλλόγων γονέων και κηδεμόνων.

Η συνεργασία του σχολείου με τους γονείς διευκολύνεται από τη σταθερή παρουσία εκπαιδευτικών σε ένα σχολείο, έτσι ώστε η σχέση εκπαιδευτικών-γονέων να μην ξεκινάει κάθε χρόνο από το μηδέν. Οι ελαστικές σχέσεις εργασίας των εκπαιδευτικών και η χρόνια αδιοριστία, συνεπάγονται υπερβολική κινητικότητα από σχολική μονάδα σε σχολική μονάδα και επηρεάζουν αρνητικά (αλλού λιγότερο κι αλλού περισσότερο) τη θεμελίωση, διατήρηση και ανάπτυξη συνεργατικών σχέσεων με τους γονείς. Οι εκπαιδευτικοί προκρίνουν πάνω απ' όλα τη σταθερή και συστηματική συνεργασία με την οικογένεια και την τοπική κοινωνία με παιδαγωγικές πρακτικές και δράσεις εντός κι εκτός σχολικού πλαισίου.

Σύμφωνα με διεθνείς και ελληνικές έρευνες παρουσιάζεται μία αυξητική τάση των παρεμβάσεων στο εκπαιδευτικό έργο και την εκπαιδευτική λειτουργία, τόσο σε θεσμικό επίπεδο όσο και από τους γονείς των μαθητών/τριών. Οι βάσεις αυτού του φαινομένου, εκτός των παραπάνω διαπιστώσεων, σχετίζονται με τις εφαρμοζόμενες πολιτικές που απαξιώνουν επαγγελματικά τους εκπαιδευτικούς και το ρόλο του δημόσιου, δωρεάν σχολείου, αποδυναμώνουν την παιδαγωγική επιστήμη και αμφισβητούν το κύρος των εκπαιδευτικών. Στη χώρα μας οι σχέσεις σχολείου οικογένειας δυσχεραίνονται καθοριστικά από την κοινωνική και οικονομική περιθωριοποίηση μεγάλου αριθμού γονέων μέσα από τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, τη ρευστοποίηση - εντατικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, την απορρύθμιση των ωραρίων των εργαζομένων, την εκτεταμένη φτώχεια, την αύξηση των προβλημάτων ψυχικής υγείας, την ανεπάρκεια των μηχανισμών κοινωνικής πρόνοιας και την αφυδάτωση των δημοκρατικών μηχανισμών.

Η ύπαρξη και λειτουργία δημοκρατικών και συλλογικών θεσμικών οργάνων της σχολικής κοινότητας διασφαλίζει τη συζήτηση, την ανταλλαγή απόψεων και τη συνεργασία γονέων και εκπαιδευτικών, στο πλαίσιο του σχολείου.

Θετικά σημεία

Η ύπαρξη ενιαίων, καθολικών μορφωτικών και παιδαγωγικών στόχων για όλα τα παιδιά.

Το διδακτικό υλικό που παράγεται από τους εκπαιδευτικούς της πράξης.

Η σταθερή πεποίθηση του εκπαιδευτικού σώματος για τον ανθρωπιστικό και παιδαγωγικό τους ρόλο.

Η συνεχής ανατροφοδότηση των γονέων, από τους εκπαιδευτικούς, για την πρόοδο των μαθητών και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν. Οι διαρκείς προσπάθειες των εκπαιδευτικών να υπάρχει γόνιμη επικοινωνία με τους γονείς, παρά τις καθημερινές δυσκολίες.

Οι καθημερινές προσπάθειες διαμόρφωσης αντισταθμιστικών και μορφωτικά επωφελών παιδαγωγικών πρακτικών. Είναι χαρακτηριστικό από την έρευνα της ΔΟΕ ότι παρά τις συνεχώς αυξανόμενες αντιξοότητες (ελλείψεις, κενά, αύξηση μαθητών ανά τμήμα) το εκπαιδευτικό σώμα υλοποιεί σε μεγάλο βαθμό συνεργατικές μορφές μάθησης και διδασκαλίας. Το γεγονός αυτό βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με την εικόνα απαξίωσης των εκπαιδευτικών και του έργου τους που προβάλλεται προς την κοινωνία.

Η ανάδειξη των κοινωνικών παραμέτρων και διαστάσεων της εκπαίδευσης.

Η καταγραφή ερευνητικών δεδομένων από τους εκπαιδευτικούς, για τη σημερινή εκπαιδευτική πραγματικότητα.

Σημεία προς βελτίωση

2. Συστηματική και μακροχρόνια παρέμβαση για τον δραστικό περιορισμό μορφών που υπονομεύουν τον δημόσιο και δωρεάν χαρακτήρα της εκπαίδευσης.

3. Σταθερή-μόνιμη και όχι ευκαιριακή στελέχωση όλων των θέσεων αντισταθμιστικών δομών, όπως της παράλληλης στήριξης, τμημάτων ένταξης. Δημιουργία οργανικών θέσεων.

4. Εξέταση του περιεχομένου των διδακτικών πρακτικών ως προς τη μορφωτική τους ωφέλεια, την αντισταθμιστική τους δυναμική, και τη δυνατότητά τους ως προς την άμβλυνση των κοινωνικών και εκπαιδευτικών ανισοτήτων.

5. Περιορισμός του γεγονότος να μετακινούνται οι αναπληρωτές εκπαιδευτικοί σε διαφορετικές κάθε σχολικό έτος περιοχές της χώρας για να εργαστούν. Διορισμός- Μονιμοποίηση των αναπληρωτών.

6. Αντιμετώπιση της ανεργίας, της φτώχειας και της περιθωριοποίησης μεγάλων τμημάτων της ελληνικής κοινωνίας, ώστε όλοι οι γονείς να μπορέσουν να παρακολουθήσουν και να υποστηρίξουν την πρόοδο των παιδιών τους.

7. Εκσυγχρονισμός των υποδομών (υλικών, κτιριακών , πολιτισμικών, ηλεκτρονικών) όλων των νηπιαγωγείων.

8. Η χρηματοδότηση για τη δημόσια εκπαίδευση πρέπει να φτάσει στο 6 τοις εκατό του ΑΕΠ και 20 τοις εκατό των συνολικών κρατικών δαπανών, Αυτές οι δαπάνες θα πρέπει να είναι διαφανείς και να προστατεύονται από μέτρα λιτότητας, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών που προωθούνται από διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

9. Η αύξηση των μισθών των εκπαιδευτικών.

Διοικητική λειτουργία

Β.2.1. Ηγεσία – Οργάνωση και διοίκηση της σχολικής μονάδας. (Βαθμός: 4)

Στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 03.03.2024 https://youtube.com/live/OglkwN4iERg?feature=share και τα πρακτικά της οποίας εκδόθηκαν ηλεκτρονικά http://doe.gr/wp-content/uploads/2024/05/%CE%A0%CE%A1%CE%91%CE%9A%CE%A4%CE%99%CE%9A%CE%91-3_3.pdf , διατυπώθηκαν σημαντικές απόψεις:

Ο σχολικός χώρος δεν είναι ουδέτερος αλλά είναι η παιδαγωγική συνθήκη που θέτει τους όρους οργάνωσης, δομής, λειτουργίας και αισθητικής. Έχει μάλιστα ιδιαίτερη παιδαγωγική σημασία, γιατί εκτός από την ποιότητα της ασφάλειας επηρεάζει και τις υπόλοιπες ποιότητες που επιδρούν στη σωματική, διανοητική υγεία των παιδιών και στην ανάπτυξή τους. Η απόσταση μεγαλώνει από αυτές τις ποιότητες όσο τα σχολικά κτίρια δε μπορούν να ανταποκριθούν σε βασικές ανάγκες.

Τα σχολικά κτίρια και η συνδιαμόρφωσή τους με συμμετοχικές διαδικασίες από διεπιστημονικές ομάδες σχεδιασμού, την κοινότητα και τους μαθητές, βοηθάνε στην ανάπτυξη της πρωτοβουλίας του παιδιού όταν ο σχεδιασμός τους υλοποιείται με bottom up design και δημιουργεί ενεργοποιημένους χώρους (ευέλικτα μεταβαλλόμενους χώρους -χώρους συνεύρεσης και επικοινωνίας).

Ο σχολικός χώρος δεν έχει απλά υποστηρικτικό ρόλο στις διαδικασίες μάθησης αλλά είναι δυναμικό πεδίο που με τη συμμετοχή του παιδιού διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στη συγκρότηση της κοινωνικής και συλλογικής συνείδησης του, στην καλλιέργεια της κοινωνικότητας του, στην κριτική και δημιουργική σκέψη του, στην απόκτηση ταυτότητας του εαυτού και στην ταυτότητα του ως ενεργός πολίτης.

Τα σύγχρονα πρότυπα για την ανέγερση σχολικών κτηρίων πρέπει να εξελίσσονται διαρκώς με βάση τις ανάγκες των παιδιών, τις τεχνολογικές εξελίξεις και την καλυτέρευση της Δημόσιας Δωρεάν Εκπαίδευσης.

Χρειάζεται η ανάγκη διαμόρφωσης ενός προγράμματος σχολικής στέγης, άμεσης προτεραιότητας, με την επαναλειτουργία του ΟΣΚ ως αποκλειστικού δημόσιου φορέα, που θα έχει όλο το φάσμα των αρμοδιοτήτων (σχεδιασμό - υλοποίηση - ανέγερση - εξοπλισμό), χωρίς υποθήκευση δημόσιου χώρου σε ιδιώτες ή εταιρείες.

Η παραπάνω πραγματικότητα επιτάσσει τόσο την ανάδειξη του προβλήματος σχεδιασμού και ανέγερσης σχολικών χώρων όσο και την ανάδειξη ευθυνών και συνεπειών.

Στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 19.05.2024 https://youtube.com/live/yX6iiZItuwg?feature=share και τα πρακτικά της οποίας εκδόθηκαν ηλεκτρονικά https://doe.gr/%cf%80%cf%81%ce%b1%ce%ba%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ac-19-5-2024/ διατυπώθηκαν τα παρακάτω:

Στα Νηπιαγωγεία τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται αντιφάσεις που δημιουργούν σειρά προβλημάτων.

Παρατηρείται πως οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές που εφαρμόζονται και στις οποίες ενυπάρχει η οικονομική προσέγγιση της εκπαίδευσης με την αύξηση της ατομικής ευθύνης έναντι της συλλογικής, τον έλεγχο της παιδαγωγικής πράξης με   μετρήσιμα αποτελέσματα που και με τη εξαγγελία για επιλογή σχολείου με όρους ιδιωτικής εκπαίδευσης έχουν ήδη αποτύχει σε πλήθος χωρών που εφαρμόστηκαν αφού δεν κατόρθωσαν να αναβαθμίσουν την προσχολική εκπαίδευση να μειώσουν τις κοινωνικοοικονομικές διαφορές των παιδιών και των οικογενειών τους και να προσπαθήσουν να φέρουν κοινωνική δικαιοσύνη.

Το ανθρώπινο δυναμικό είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για την ευημερία, τη μάθηση και τα αναπτυξιακά αποτελέσματα των παιδιών. Ως εκ τούτου, οι συνθήκες εργασίας του προσωπικού και η επαγγελματική ανάπτυξη θεωρούνται ως βασικές συνιστώσες της ποιότητας.

Τα ευρήματα της έρευνας ανέδειξαν τα ήδη γνωστά προβλήματα του κλάδου των Νηπιαγωγών στη χώρα μας όπως: η επαγγελματική εξουθένωση, ο αυξανόμενος χρόνος εργασίας, ο χαμηλός μισθός, η παρουσία ενός μόνο ατόμου στην τάξη, η αναλογία παιδιών-εκπαιδευτικών, η κοινωνική απαξίωση επαγγέλματος, η έλλειψη ευκαιριών επαγγελματικής ανάπτυξης, το σύστημα αξιολόγησης, η υποχρηματοδότηση, η έλλειψη κτιριακών υποδομών, η εισαγωγή νέων εργαλείων χωρίς επιμόρφωση, οι διαφορές ανάμεσα στις μεγάλες πόλεις και την Περιφέρεια.

Προβλήθηκε η ανάγκη ύπαρξης:

κοινωνικού συμβολαίου Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, που θα σέβονται πρωτίστως όσοι χαράσσουν εκπαιδευτικές πολιτικές,

πλαισίου για την επαγγελματική ανάπτυξη του προσωπικού των Νηπιαγωγείων.

Διαπιστώθηκε απ’ όλους ότι ο αυξανόμενος φόρτος γραφειοκρατικής εργασίας και η ψηφιοποίηση της γραφειοκρατίας δεν ωφελούν τη λειτουργία του σχολείου και κυρίως την παιδαγωγική λειτουργία του.

Παρουσιάστηκαν πρακτικές που εφαρμόζονται σε διάφορες χώρες της Ευρώπης και που   διαμορφώνουν καλύτερες συνθήκες εργασίας.

Εκφράστηκε η ανάγκη άμεσης επίλυσης της ασφάλειας (ένας ενήλικος μόνος του με 25 νήπια), της απόδοσης δικαιοσύνης (απλήρωτες διοικητικές υπερωρίες, ανισότητες ωραρίου εκπαιδευτικών Π.Ε 60 ανάλογα με τον τύπο σχολείου ή τη βάρδια )και της στήριξης και συστηματικής επιμόρφωσης των νηπιαγωγών, βάσει των αναγκών που έχουν και εκφράζουν.

Β.2.2 Σχολείο και κοινότητα (Βαθμός: 4)

Στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 12.05.2024 https://youtube.com/live/5E6tTjMmHiE?feature=share και η οποία εκδόθηκε ηλεκτρονικά https://doe.gr/%cf%80%cf%81%ce%b1%ce%ba%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ac-12-5-2024/ , καθώς και στην εκδήλωση https://youtube.com/live/1fC-ymxW-zs με τα πρακτικά της http://doe.gr/wp-content/uploads/2023/05/%CE%A0%CF%81%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%84%CF%85%CE%B1%CE%BA%CE%AE%CF%82-%CE%B5%CE%BA%CE%B4%CE%AE%CE%BB%CF%89%CF%83%CE%B7%CF%82-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B1%CE%BE%CE%B9%CE%BF%CE%BB%CF%8C%CE%B3%CE%B7%CF%83%CE%B7-19_2_2023.pdf

αναδείχθηκαν οι πρακτικές διαχείρισης της χρηματοδότησης για τα λειτουργικά έξοδα και τα έργα συντήρησης των σχολικών υποδομών από τους Δήμους, καθώς και ο ρόλος των Σχολικών Επιτροπών. Επίσης αναδείχθηκαν τα προβλήματα που σχετίζονται με τις αιτίες και τις συνέπειες της υποχρηματοδότησης των σχολείων καθώς και πλευρές της έμμεσης και άμεσης ιδιωτικοποίησης του δημόσιου σχολείου.

Όλοι οι φορείς (γονείς, δήμοι, εκπαιδευτικοί) τονίζουν την ανάγκη γενναίας αύξησης της δημόσιας χρηματοδότησης των σχολικών μονάδων, κατασκευής σύγχρονων, παιδαγωγικά κατάλληλων και ασφαλών σχολικών κτηρίων με αποφυγή των ιδιωτικών διαμεσολαβήσεων. Επιτακτική είναι η άμεση και διαφανής κατανομή καθώς και η απόδοση της χρηματοδότησης σε κάθε σχολική μονάδα. Επισημαίνεται η ανάγκη κρατικής χορήγησης όλων των παγίων δαπανών (ενέργεια, θέρμανση, επικοινωνία, ύδρευση, καθαριότητα) με παράλληλη κατάργηση του ΦΠΑ για τις σχολικές μονάδες.

Πιο συγκεκριμένα, επισημάνθηκε:

Η χρηματοδότηση των σχολείων έχει μειωθεί κατά 32% την τελευταία 15ετία. Συγκεκριμένα οι δαπάνες για την παιδεία έχουν μειωθεί κατά 1,8 δις ευρώ στα τελευταία 11 χρόνια, και την ίδια στιγμή οι γονείς δίνουν από την τσέπη τους περίπου 1,2 δις ευρώ τον χρόνο σε ιδιωτικοποιημένες εκπαιδευτικές λειτουργίες.

Η χρηματοδότηση πρέπει να γίνεται με βάση τις πραγματικές ανάγκες των Σχολείων. Οι λειτουργικές ανάγκες των σχολείων είναι πολύ περισσότερες απ’ ό,τι παλαιότερα. Το ίδιο ισχύει για τις παιδαγωγικές και εκπαιδευτικές ανάγκες.

Πιο συγκεκριμένα αναφέρθηκαν: η συντήρηση και οι μονώσεις, η πυροπροστασία, η καθαριότητα, η διαμόρφωση και η ασφάλεια των εσωτερικών και αύλειων χώρων, η ανέγερση νέων κτηρίων Δημοτικών και Νηπιαγωγείων, οι απαλλοτριώσεις οικοπέδων, η διενέργεια τεχνικών μελετών, η παροχή δεκατιανού και γεύματος σε όλα τα παιδιά, τα οποία πρέπει να φοιτούν σε ένα σχολείο που το χαίρονται, τα εμπνέει, τα κάνει να αισθάνονται οικεία και ευχάριστα, βελτιώνοντας την εκπαιδευτική διαδικασία.

Σήμερα, το 30% των σχολικών κτηρίων είναι πάνω από 50 χρόνων.

Τα κρατικά κονδύλια για τη σχολική στέγη έχουν περικοπεί κατά 70%.

Βιβλιοθήκη έχει το 12% των Δημοτικών και πολύ μικρότερο ποσοστό στα Νηπιαγωγεία.

Αίθουσα πολλαπλών χρήσεων έχει το 27% των σχολείων.

Αίθουσες φυσικών επιστημών έχει το 5% των Δημοτικών, ενώ γυμναστήρια έχει περίπου το 6%.

Οι μισοί περίπου μαθητές/τριες φοιτούν σε τμήματα πάνω άνω των 21 μαθητών/τριών.

Το 32% των εκπαιδευτικών μετακινείται από 2 έως σε 5 σχολεία.

Οι όροι υγιεινής και ασφάλειας στο σχολείο για τους μαθητές και για τους εκπαιδευτικούς δεν εξασφαλίζονται για πάνω από το 85% των σχολικών κτηρίων.

Υπάρχει ανάγκη άμεσου προγράμματος σχολικής στέγης και ανέγερσης νέων κτηρίων.

Η χρόνια υποχρηματοδότηση της εκπαίδευσης οδηγεί σε δυσχερή κατάσταση το δημόσιο σχολείο με σοβαρές συνέπειες στη μόρφωση των παιδιών. Η υποχρηματοδότηση της εκπαίδευσης είναι στοχευμένη πολιτική πρακτική. Η υποχρηματοδότηση των σχολείων θα οδηγήσει στην ολοένα και περισσότερο εξάρτηση από εξωσχολικούς παράγοντες, όπως είναι οι ιδιωτικοί πόροι, οι χορηγοί. Η εξάρτηση αυτή θα οδηγήσει σε εμπορευματοποίηση, κατηγοριοποίηση και λειτουργία των σχολείων με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, καταλύοντας το δημόσιο χαρακτήρα τους. Πόσο μάλλον όταν προωθείται η σύνδεση της χρηματοδότησης των σχολείων με την αξιολόγησή τους.

Οι εκπαιδευτικοί καταβάλλουν τεράστιες προσπάθειες για να καλύψουν τις αυξημένες λειτουργικές ανάγκες μέσα σε ένα τοπίο ελλείψεων σε αναγκαίο παιδαγωγικό υλικό, παρωχημένου ηλεκτρονικού εξοπλισμού, αυξημένων αναγκών, ελλιπούς συντήρησης και σε πολλές περιπτώσεις ακατάλληλων ή απαρχαιωμένων υποδομών. Οι εκπαιδευτικοί σε πολλές περιπτώσεις διδάσκουν με δικά τους μέσα διδασκαλίας. Χαρακτηριστικό είναι το δεδομένο που εξήχθη από την έρευνα για την Ειδική Αγωγή ότι πάνω από το 91% των εκπαιδευτικών χρησιμοποιεί προσωπικό εξοπλισμό και μέσα στη διδασκαλία του.

Τέλος τονίστηκε η ανάγκη συνεργασίας των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης και των συλλόγων γονέων με τους εκπαιδευτικούς της πράξης και τους Συλλόγους Διδασκόντων, σε σταθερή και συστηματική βάση στην κατεύθυνση επίλυσης των κοινών προβλημάτων και υπεράσπισης του δημόσιου σχολείου, θέτοντας σε προτεραιότητα τις   μορφωτικές ανάγκες των παιδιών, με την κοινή βεβαιότητα ότι χωρίς δημόσιο σχολείο η κοινωνία δεν μπορεί να γίνει καλύτερη.

Θετικά σημεία

1. Η συνεχής προσπάθεια των εκπαιδευτικών να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του ρόλου τους και στα καθήκοντά τους παρά τα εμπόδια που θέτουν οι εκπαιδευτικές πολιτικές του ΥΠΑΙΘΑ.

2. Το βαθύ αίσθημα παιδαγωγικής ευθύνης των εκπαιδευτικών που τους παρωθεί, παρά τις εμφανείς ανεπάρκειες των σχολικών δομών, να μην εγκαταλείπουν την προσπάθεια να διαχειριστούν τις κρίσεις που αναφύονται στο εσωτερικό του σχολείου.

3. Ο διαρκής αγώνας των εκπαιδευτικών να εξασφαλίσουν τις ελάχιστες προϋποθέσεις επιβίωσης των σχολείων παρά τη χρόνια υποχρηματοδότηση των σχολικών μονάδων.

4. Ο μεγάλος βαθμός συναντίληψης των εκπαιδευτικών για τα ζητήματα των σχολικών χώρων και υποδομών, για τα ζητήματα της χρηματοδότησης των σχολείων.

Σημεία προς βελτίωση

1. Η αύξηση της δημόσιας χρηματοδότησης των σχολικών μονάδων και η αποφυγή των ιδιωτικών διαμεσολαβήσεων. Σύμφωνα με τις συστάσεις του ΟΗΕ και της UNESCO η χρηματοδότηση της παιδείας θα πρέπει να ανέλθει στο 6% του ΑΕΠ ή στο 20% του κρατικού προϋπολογισμού (σελ. 55, 62) https://www.ei-ie.org/en/item/28473:activating-the-recommendations-of-the-un-high-level-panel-on-the-teaching-profession και μάλιστα «πρέπει να μην υπόκειται σε μέτρα λιτότητας, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών που προωθούνται από διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα».

2. Η άμεση και διαφανής κατανομή και απόδοση της χρηματοδότησης σε κάθε σχολική μονάδα.

3. Η σταθερή ενημέρωση των σχολείων για την κατανομή της χρηματοδότησης και τον απολογισμό κάθε έτους.

4. Η κρατική χορήγηση όλων των παγίων δαπανών σε όλα τα σχολεία.

5. Η εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων για τις λειτουργικές ανάγκες των σχολείων.

6. Ο διορισμός σταθερού και μόνιμου εκπαιδευτικού προσωπικού ώστε να μην μεταβάλλεται κάθε χρόνο η σύνθεση του συλλόγου διδασκόντων.

7. Η δημιουργία σταθερών δομών υποστήριξης που γεφυρώνουν την απόσταση ανάμεσα στο σχολείο και τις οικογένειες των μαθητών/τριών και διευκολύνουν τη διαχείριση των κρίσεων που εκδηλώνονται στο εσωτερικό της σχολικής μονάδας.

8. Η έγκαιρη και πλήρης κάλυψη των κενών σε εκπαιδευτικό προσωπικό, ώστε να μην υπολειτουργούν οι εκπαιδευτικές δομές.

9. Να προστατευθούν οι εκπαιδευτικοί από απειλές που υπονομεύουν το έργο τους και το έργο του σχολείου.

10. Να προστατευθεί το δικαίωμα της απεργίας, σύμφωνα με τις συστάσεις του ΟΗΕ και της UNESCO (Φεβρουάριος 2024, σελ. 36–38), https://www.ei-ie.org/en/item/28473:activating-the-recommendations-of-the-un-high-level-panel-on-the-teaching-profession

11. Να σταματήσει ο διαχωρισμός των σχολείων στη βάση ποσοτικών διακρίσεων που οδηγούν στην κατηγοριοποίησή τους και τη δημιουργία επιλέξιμων/ανταγωνιστικών προφίλ για κάθε σχολική μονάδα.

12. Η πρόσληψη διοικητικού προσωπικού για τη γραμματειακή υποστήριξη των σχολικών μονάδων.

13. Οργανικές θέσεις για το ολοήμερο.

14. Η απαλλαγή των εκπαιδευτικών από εξωδιδακτικά καθήκοντα που δυσχεραίνουν το έργο τους και μειώνουν τον διαθέσιμο χρόνο που αφιερώνουν στις μαθησιακές ανάγκες των μαθητών τους.

15. Η αύξηση των μισθολογικών απολαβών των εκπαιδευτικών.

16. Δημιουργία Τμημάτων Ένταξης σε όλα τα σχολεία, ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες των μαθητών/τριών.

Απαιτείται η δημιουργία και στελέχωση οργανικών θέσεων για τα τμήματα αυτά. Έτσι, οι εκπαιδευτικοί που θα στελεχώσουν τις σχετικές θέσεις θα αποτελέσουν ένα σταθερό σημείο αναφοράς για τα παιδιά αυτά, θα εμβαθύνουν στα σχετικά προβλήματα και θα συμβάλλουν καθοριστικά στην ανάπτυξη κατάλληλων παιδαγωγικών στρατηγικών αντιμετώπισής τους. Ακόμη, στο επίπεδο των κοινωνικών πολιτικών θα πρέπει να υπάρξει πρόνοια ώστε οι μαθητές των ευπαθών ομάδων να υποστηρίζονται συστηματικά με εστίαση στις ανάγκες τους και όχι ευκαιριακά μέσω χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων με συγκεκριμένη ημερομηνία λήξης.

Στο 55% των σχολείων υπήρχαν κενά κατά την έναρξη της σχολικής χρονιάς (τουλάχιστον δύο κενά ανά σχολείο). Στο 64% των σχολείων προέκυψαν έκτακτα κενά (μεγαλύτερα των δύο εβδομάδων), κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς. Το 45% των κενών αυτών καλύφθηκαν είτε αργοπορημένα είτε ποτέ. Το γεγονός αυτό μεγέθυνε το φαινόμενο της απλήρωτης διδακτικής εργασίας.

Επαγγελματική ανάπτυξη εκπαιδευτικών

Β.3.1 Συμμετοχή των εκπαιδευτικών σε επιμορφωτικές δράσεις (Βαθμός: 4)

Στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 09 Μαΐου 2024 https://youtube.com/live/dNx-scZwyno?feature=share παρουσιάστηκαν τα ευρήματα της έρευνας, https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdh4X4vzRLp5fqZQh5OPZCZR-tbKSP2O4vhH0EQHndcuvQHnQ/viewform?usp=sf_link όπου καταγράφονται οι απόψεις των εκπαιδευτικών για την επιμόρφωση (ηλεκτρονικά πρακτικά https://doe.gr/%CF%80%CF%81%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC-9-5-2024/ ).

Επισημάνθηκαν και διατυπώθηκαν σημαντικές απόψεις:,

Το 90% των εκπαιδευτικών της έρευνας έχουν παρακολουθήσει περισσότερες επιμορφώσεις απ’ αυτές που θεωρούνται υποχρεωτικές, γεγονός που καταδεικνύει ότι επιδιώκουν να αποκτήσουν γνώσεις και πέραν αυτών που η Υπηρεσία θεωρεί αναγκαίες να κατέχουν. Σε ποσοστό 75% οι εκπαιδευτικοί επιθυμούν να επιμορφωθούν με βάση τα ενδιαφέροντά τους και σε ό,τι κρίνουν οι ίδιοι σημαντικό για την εργασία τους. Δεν συμφωνούν να αποφασίζουν άλλοι για την επιμόρφωσή τους. Διεκδικούν το δικαίωμά τους να γνωρίζουν καλύτερα τι θα μπορούσε να βοηθήσει αποτελεσματικότερα το παιδαγωγικό τους έργο.

Τονίζεται ότι η συμμετοχή των εκπαιδευτικών σε επιμορφωτικές δράσεις παράλληλα με την άσκηση των διδακτικών και επαγγελματικών τους καθηκόντων, οδηγεί σε επαγγελματική εξουθένωση, ενώ αποκλείει από την επιμόρφωση μεγάλη πλειονότητα συναδέλφων με οικογενειακές υποχρεώσεις και όσους δεν έχουν την δυνατότητα να πληρώνουν δίδακτρα, από τον ισχνό μισθό τους.

Το 64% των εκπαιδευτικών θεωρεί ότι το ΥΠΑΙΘΑ δεν υποστηρίζει μια ουσιαστική επιμορφωτική διαδικασία. Θεωρούν ότι τα τελευταία χρόνια η επιμορφωτική διαδικασία μετατρέπεται ολοένα και περισσότερο σε οικονομικό προϊόν με ανταλλακτική αξία, ολοένα και περισσότερο σε ατομικό προσόν με ανταγωνιστική διάσταση. Εκτιμούν, ότι η προσφερόμενη επιμόρφωση είναι η εκμάθηση εργαλειακών δεξιοτήτων. Με αυτό τον τρόπο διασαφηνίστηκαν οι διαφορές της εννοιολογικής και αξιακής προσέγγισης που υπάρχει ανάμεσα στο υπουργείο και το εκπαιδευτικό σώμα, τόσο ως προς το περιεχόμενο και την επιλογή θεματικών, όσο και ως προς τον χρόνο, τους φορείς υλοποίησης, τη διάρκεια και τους όρους συμμετοχής των εκπαιδευτικών. Οι εκπαιδευτικοί σκιαγραφούν μία επιμόρφωση στον αντίποδα της ανταγωνιστικότητας και της εμπορευματοποίησης, ισότιμη και δωρεάν για όλους.

Οι εκπαιδευτικοί θεωρούν ότι μια ουσιαστική επιμορφωτική διαδικασία έχει τρεις διαστάσεις: τη μορφωτική, την κοινωνική και την αξιακή. Δεν αντιμετωπίζουν τον εαυτό τους αποκλειστικά ως έναν επαγγελματία, που η εργασία τους περιορίζεται απλά στη μεταφορά και μετάδοση γνώσεων. Αποδίδουν στο επάγγελμά τους ευρύτερες διαστάσεις και αντιμετωπίζουν τον εαυτό τους περισσότερο ως παιδαγωγό.

Το 91% των εκπαιδευτικών θεωρεί ότι η επιμόρφωση για να είναι ουσιαστική πρέπει να συνοδεύεται με απαλλαγή από τα διδακτικά καθήκοντα και ταυτόχρονα ότι πρέπει να είναι απολύτως δωρεάν (85%), να είναι κυκλικά επαναλαμβανόμενη για όλους/ες τους/τις εκπαιδευτικούς (95%), να γίνεται η επιλογή των θεματικών της επιμόρφωσης από τους/τις εκπαιδευτικούς (76%), να είναι τουλάχιστον ετήσια (53%) και ο φορέας της επιμόρφωσης να είναι τα Παιδαγωγικά Τμήματα (72%). Τα παραπάνω επιτρέπουν στους εκπαιδευτικούς να γνωρίσουν και να εμβαθύνουν τις νέες επιστημονικές θεωρίες και εξελίξεις. Δίνουν την ευκαιρία σε διαφορετικές γενιές εκπαιδευτικών να αλληλεπιδράσουν εντός ενός πλαισίου που ευνοεί την ανταλλαγή απόψεων, γνώσεων και εμπειρίας.

Μια ουσιαστική επιμορφωτική διαδικασία πρέπει να αναζωογονεί την εκπαιδευτική λειτουργία και την παιδαγωγική επιστήμη και να στηρίζει τους/τις εκπαιδευτικούς, ως ενεργά υποκείμενα, ιδιαίτερα σήμερα που οι εκπαιδευτικοί βιώνουν μια πραγματικότητα έντονης απαξίωσης του ρόλου και της διανοητικής εργασίας τους, σημαντική οικονομική υποβάθμιση, υπό το καθεστώς μιας ποσοτικής και ανταγωνιστικής αντίληψης διαρκούς μετρησιμότητας, από την πλευρά του υπουργείου.

Σε ποσοστό 87% οι εκπαιδευτικοί ζητούν την επαναλειτουργία της Μετεκπαίδευσης. Τα Διδασκαλεία έδιναν τη δυνατότητα επαγγελματικού και επιστημονικού αναστοχασμού και αλληλεπίδρασης μεταξύ των συναδέλφων. Τους επέτρεπαν να συνδεθούν ξανά με τις επιστημονικές πρακτικές και αναζητήσεις των σύγχρονων παιδαγωγικών λόγων. Η απαλλαγή από τις διδακτικές υποχρεώσεις και η εμπλοκή στην επιστημονική θεώρηση αποτελούσε μια ευκαιρία να επανεξετάσουν την εκπαιδευτική τους πρακτική, να την εμπλουτίσουν, να την τροποποιήσουν ή να την αναθεωρήσουν με νέες μεθόδους, στρατηγικές, προγράμματα, υλικά και τεχνολογία.

Να μην υπάρχει καμία σύνδεση της επιμόρφωσης με την αξιολόγηση γιατί έτσι μετατρέπεται από επιμόρφωση σε τιμωρητική διαδικασία συμμόρφωσης στις εκάστοτε κυρίαρχες εκπαιδευτικές πολιτικές και αντιλήψεις.

Οι εκπαιδευτικοί έρχονται αντιμέτωποι με εντεινόμενα κοινωνικά, ψυχικά και μαθησιακά προβλήματα στην εκπαιδευτική διαδικασία. Για τα προβλήματα αυτά δεν υπήρξαν μέτρα αντιμετώπισης και δημιουργίας αντισταθμιστικών θεσμών, από την πλευρά της Πολιτείας. Το 64% των εκπαιδευτικών αναφέρεται στην ανάγκη επιμόρφωσης και αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων που εμφανίζονται με ιδιαίτερη ένταση μέσα στις τάξεις, καθώς και σε ζητήματα ειδικής αγωγής, τεχνολογίας και παιδαγωγικών μεθόδων.

Ειδικότερα στα Νηπιαγωγεία εκφράζεται η ανάγκη επιμόρφωσης και για διοικητικά ζητήματα λόγω του γεγονότος ότι ασκούν πιεστικό διοικητικό έργο παράλληλα με τον εκπαιδευτικό παιδαγωγικό τους ρόλο και υπόκεινται σε καθεστώς ανισότητας όσον αφορά στο εργασιακό τους ωράριο.

Β.3.2 Συμμετοχή των εκπαιδευτικών σε εθνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα (Βαθμός: 4)

Οι διοικητικές, οργανωτικές και γραφειοκρατικές προϋποθέσεις για τη συμμετοχή των σχολείων σε ευρωπαϊκά και εθνικά προγράμματα είναι εξαιρετικά μεγάλες και χρονοβόρες, σε βαθμό που, συχνά, λειτουργούν ανασταλτικά.

Ωστόσο, η έξοδος των μαθητών/τριών και η συνάντηση με άλλα πολιτισμικά, κοινωνικά και εκπαιδευτικά πλαίσια κινητοποιούν τις διεργασίες μάθησης και θα αποτελούσαν ευκαιρίες ιδιαίτερα για παιδιά που προέρχονται από κοινωνικά και οικονομικά στρώματα με δυσκολίες πρόσβασης σε ταξίδια κλπ. αν ήταν δωρεάν. Επίσης είναι πολύ χρήσιμο οι εκπαιδευτικοί να συνομιλούμε με άλλους εκπαιδευτικούς και να ανταλλάσσουμε ιδέες. Τα σχολεία θα πρέπει να αποκτήσουν την κατάλληλη υποδομή (π.χ. γραμματειακή στήριξη, τεχνικές υποδομές κλπ.) για να στηρίξουν τέτοιες πρωτοβουλίες και να πάψουν να είναι νοησιαρχικά, γνωσιοκεντρικά και εξετασιοκεντρικά.

Με δεδομένη την τεράστια πίεση που ασκεί η «διδακτέα ύλη» η ανταγωνιστικότητα των προτύπων σχολείων προς το Δημόσιο σχολείο, η άνωθεν επιβολή ανταγωνιστικότητας για κρίσιμες στιγμές της εκπαιδευτικής πορείας των μαθητών/τριών, οι εξετάσεις ελληνικής PISA, καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολη η ανάπτυξη ουσιαστικών προγραμμάτων και παρεμβάσεων με τη συμμετοχή των μαθητών/τριών, ή ακόμη και η συμμετοχή στα επίσημα προγράμματα.

Η ενίσχυση της συμμετοχής των εκπαιδευτικών σε δράσεις κοινωνικού ενδιαφέροντος απαιτεί την αποκατάσταση ενός σταθερού πλαισίου εργασίας και ασφαλούς κλίματος εμπιστοσύνης στο σχολείο και τον τερματισμό μιας περιόδου συνεχών επιχειρήσεων κατηγοριοποίησης και εμπορευματοποίησής του.

Σε κάθε περίπτωση η αίσθηση της κοινωνικής και μορφωτικής ευθύνης που φέρουν οι εκπαιδευτικοί, τους στηρίζει στην ανάληψη διδακτικών παρεμβάσεων για την αντιμετώπιση ζητημάτων όπως η περιβαλλοντική κρίση, τα ανθρώπινα δικαιώματα, ο φασισμός και η καλλιέργεια πνεύματος αλληλεγγύης και σεβασμού όλων των ανθρώπων και ιδιαίτερα των πιο αδύναμων.

Θετικά σημεία

1. Το υψηλό επίπεδο συναντίληψης που παρατηρείται στο εκπαιδευτικό σώμα, όπως καταγράφεται από τις διενεργηθείσες έρευνες.

2. Ο συνεχής διάλογος μεταξύ των εκπαιδευτικών της πράξης για θέματα παιδαγωγικών και διδακτικών πρακτικών.

3. Η ανταλλαγή εκπαιδευτικού υλικού από τους εκπαιδευτικούς της πράξης στους Συλλόγους Διδασκόντων και μέσα από εκπαιδευτικές ιστοσελίδες και περιοδικά που προωθούν το συλλογικό πνεύμα, ενάντια στον ανταγωνισμό.

4. Ο υποτιτλισμός σειράς παιδαγωγικών video που αναφέρονται στην ιστορία της παιδαγωγικής και στα κρίσιμα ερωτήματα που θέτουν διάφοροι παιδαγωγοί, όχι μόνο στο παρελθόν, αλλά και στο σήμερα. http://doe.gr/%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B1%CE%B3%CF%89%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CE%B2%CE%AF%CE%BD%CF%84%CE%B5%CE%BF-2024/

5. Η υψηλή ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών για ευρύτερα κοινωνικά ζητήματα όπως η περιβαλλοντική και κλιματική κρίση, η καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, η φτώχεια, οι κοινωνικές και εκπαιδευτικές ανισότητες, ο υποσιτισμός, η παιδική εργασία, η παιδική εκμετάλλευση, η διαμόρφωση του κοινωνικού φύλου και τα στερεότυπα που τη συνοδεύουν, η καλλιέργεια πνεύματος αλληλεγγύης, συμπερίληψης και σεβασμού όλων των ανθρώπων και ιδιαίτερα των διαφορετικών και των πιο αδύναμων.

6. Οι πολλές, σημαντικές και καθημερινές διδακτικές παρεμβάσεις και προγράμματα για ευρύτερα κοινωνικά ζητήματα. Ο διαρκής διάλογος με τους/τις μαθητές/τριες για όλα τα ζητήματα που τους απασχολούν και όχι μόνο για την «κάλυψη της ύλης»

7. Η αξιοποίηση σύγχρονων οπτικοακουστικών μέσων και σύγχρονων κινηματογραφικών ταινιών, ως φιλμικά κείμενα, για την ανάπτυξη της κρίσης και των απόψεων των μαθητών/τριών, μέσα από δημοκρατικό διάλογο.

Σημεία προς βελτίωση

1. Επαναφορά της απαλλαγής από τα διδακτικά καθήκοντα κατά την περίοδο της επιμόρφωσης, όπως συνέβαινε στη Μετεκπαίδευση και τα Διδασκαλεία που πρέπει να επαναλειτουργήσουν.

2. Απαλλαγή των επιμορφωτικών και μεταπτυχιακών σπουδών από την εμπορευματοποίησή και κατάργηση της «αγοράς» μορίων για τον διορισμό και τη συμμετοχή στην επιλογή στελεχών.

3. Εξασφάλιση όλων των προϋποθέσεων (διοικητικών, τεχνικών, οικονομικών κλπ.) για την ανταλλαγή δωρεάν επισκέψεων με άλλα σχολεία της χώρας ή στο εξωτερικό. Προτεραιότητα σε εκείνα τα σχολεία οι μαθητές των οποίων έχουν λιγότερες δυνατότητες για πραγματοποίηση εκδρομών κλπ.

4. Μέριμνα της Πολιτείας για δωρεάν πρόσβαση μαθητών και εκπαιδευτικών σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, Μουσεία, θέατρα, σημαντικές εκθέσεις. Δωρεάν προγράμματα στα Σχολεία από τα Δημόσια Μουσεία και τους δημόσιους φορείς τέχνης, χρηματοδοτούμενα από τον κρατικό προϋπολογισμό.

Γ. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

Βαθμός επίτευξης των στόχων που είχαν τεθεί́	1 Ελάχιστα	2 Μερικώς	3 Σε μεγάλο βαθμό́	4 Πλήρως
Σημαντικότερα αποτελέσματα των Δράσεων	Η ποιότητα των εκδηλώσεων, η επιστημονική πληρότητα των εισηγητών και ο πλούτος του προβληματισμού που αναπτύχθηκε,   ανέδειξαν σημαντικές πλευρές της ανεπάρκειας των εφαρμοζόμενων εκπαιδευτικών πολιτικών. Η διάθεση των συναδέλφων εκπαιδευτικών να συναντηθούν με τον ακαδημαϊκό λόγο βοήθησε σημαντικά στη διάχυση αυτού του προβληματισμού και των βασικών συμπερασμάτων του. Οι εκπαιδευτικοί έχουν απόλυτη συνείδηση ότι η επίτευξη των στόχων που τέθηκαν εξαρτάται από την ακολουθούμενη εκπαιδευτική πολιτική. Από το σύνολο των δράσεων ως σημαντικότερα αποτελέσματα σημειώνουμε: α) Την επισήμανση και ανάδειξη των κοινωνικών παραμέτρων που επικαθορίζουν τις εκπαιδευτικές λειτουργίες και διαδικασίες και που τις περισσότερες φορές αγνοούνται κατά τον σχεδιασμό και την παραγωγή των εκπαιδευτικών πολιτικών. β) Την αποτύπωση του ενδιαφέροντος των εκπαιδευτικών για όλα τα ζητήματα που αφορούν στην εκπαιδευτική και παιδαγωγική λειτουργία. Το ενδιαφέρον αυτό αποτυπώθηκε με τη μαζική συμμετοχή των εκπαιδευτικών: i) στις διαδικτυακές εκδηλώσεις, με τα ερωτήματα που τέθηκαν, ii) στην ερευνητική αποτύπωση και καταγραφή μέσω των ερωτηματολογίων και με τη συμμετοχή εκπαιδευτικών στη διαμόρφωσή τους. Η ογκώδης αυτή κοινωνική απεύθυνση των εκπαιδευτικών προσκρούει στις εφαρμοζόμενες εκπαιδευτικές πολιτικές που δεν απαντούν αποτελεσματικά στα ποικίλα εκπαιδευτικά προβλήματα, αγνοούν τον κόπο και την αγωνία των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας, ενώ το ΥΠΑΙΘΑ ανοίγει διαρκώς νέα μέτωπα, δημιουργώντας νέες υποχρεώσεις εκτός εκπαιδευτικών αρμοδιοτήτων. γ) Την ανάδειξη των αναγκαίων υλικών προϋποθέσεων και υποδομών για την βελτίωση του σχολείου, που προσκρούουν στην υποχρηματοδότηση των σχολικών μονάδων, στις ελλείψεις σε εκπαιδευτικό, επιστημονικό και βοηθητικό προσωπικό, στην απουσία μόνιμου και σταθερού εκπαιδευτικού προσωπικού, ώστε τα σχολεία να μπορούν να σχεδιάζουν σε βάθος χρόνου. δ) Την αποτύπωση και καταγραφή των ελλείψεων σε βασικές δομές αντισταθμιστικής εκπαίδευσης (Τμήματα Ένταξης   - Τμήματα Ενισχυτικής Διδασκαλίας και ΖΕΠ). ε) Την καταγραφή, αποτύπωση και επεξεργασία της κριτικής και των απόψεων των εκπαιδευτικών σε κομβικά ζητήματα της εκπαιδευτικής διαδικασίας (αναλυτικά προγράμματα και σχολικά εγχειρίδια, Πρόγραμμα Νηπιαγωγείου, Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση, επιμόρφωση, σχέσεις μέσα στο σχολείο, συνεργατικές πρακτικές, έκταση και δυσκολία της διδασκόμενης ύλης και οι δυσχέρειες που επιφέρει, ειδικά σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες). στ) Η ανάδειξη της σημασίας των σχολικών χώρων και των κτιριακών υποδομών για την ασφάλεια και την ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών προσχολικής και σχολικής ηλικίας. ζ) η ανάδειξη της αναγκαιότητας να είναι οι εκπαιδευτικοί ενεργοί συνδιαμορφωτές των θεματικών, των διαδικασιών και του περιεχομένου μιας ουσιαστικής επιμορφωτικής διαδικασίας και όχι άβουλοι δέκτες άνωθεν επιλογών. η) Η συλλογή, καταγραφή και ηλεκτρονική έκδοση τοποθετήσεων, άρθρων και απόψεων της πανεπιστημιακής κοινότητας, που βοηθάει στην ανάπτυξη πλούσιου προβληματισμού και διαλόγου σε όλη την εκπαιδευτική κοινότητα και τη διάχυση των ζητημάτων που αναδείχθηκαν στη δημόσια σφαίρα και το δημόσιο λόγο.
Δυσκολίες που παρουσιάστηκαν	Οι βασικοί παράγοντες δυσκολίας παραμένουν: α) Η απουσία διαλόγου του Υπουργείου Παιδείας με τον συλλογικό φορέα των εκπαιδευτικών. Το γεγονός ότι οι απόψεις και τα αιτήματα του εκπαιδευτικού κλάδου δεν συζητούνται με επιλογή του Υπουργείου Παιδείας. β) Η ένταση των περιστατικών διοικητικής πίεσης, παραβίασης στοιχειωδών δικαιωμάτων των εκπαιδευτικών, ο αυξημένος φόρτος γραφειοκρατικής εργασίας, η θεαματική αύξηση άδικων διώξεων σε βάρος εκπαιδευτικών, η απαξίωση των συλλογικών οργάνων και ιδιαίτερα του ρόλου του συλλόγου διδασκόντων. γ) Το κλίμα ανταγωνισμού και τα αρνητικά στερεότυπα που προβάλλονται στο κοινωνικό σώμα για το επάγγελμα του εκπαιδευτικού με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα φορτισμένο περιβάλλον και να ενθαρρύνεται η στοχοποίηση των εκπαιδευτικών για κάθε κακοδαιμονία του εκπαιδευτικού συστήματος. δ) Η συνολικότερη οικονομική, κοινωνική, πολιτισμική κρίση και οι επιπτώσεις της στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Ανάδειξη Πρακτικών και προτάσεις για αξιοποίησή τους Επιλέγετε μόνο τους άξονες που έχουν δηλωθεί από τη σχολική μονάδα (βγαίνουν αυτόματα)	ΑΞΟΝΑΣ /ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ (ΑΥΤΟΜΑΤΑ)	url (σύνδεσμος
	Ανταλλαγή εμπειριών, μελέτη ερευνών, συζήτηση και αναστοχασμός πάνω στα ζητήματα της επίδρασης των όρων διαβίωσης και των συνθηκών εργασίας των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στην εκπαιδευτική διαδικασία, στη διδασκαλία και τη μάθηση. Συμμετοχή σε σχετικές ημερίδες και συνέδρια. Διερεύνηση προτάσεων και λύσεων.	http://doe.gr/%CF%83%CF%85%CE%BB%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AE-%CE%BA%CE%B5%CE%B9%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CF%89%CE%BD-%CE%AC%CF%81%CE%B8%CF%81%CF%89%CE%BD-2024/
	Οι συνεργατικές μορφές διδασκαλίας και μάθησης ως εργαλείο ανάπτυξης των διαπροσωπικών και διομαδικών σχέσεων, ενδυνάμωσης της αυτοεκτίμησης των μαθητών/τριών, εμπέδωσης κλίματος συνεργασίας και ενότητας μεταξύ́ των μελών της ομάδας και κατανόησης τόσο των δικών τους αναγκών και συναισθημάτων όσο και των άλλων. Οι στάσεις και οι απόψεις των εκπαιδευτικών απέναντι στη συνεργατική διδασκαλία και μάθηση.	http://doe.gr/%CF%83%CF%85%CE%BB%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AE-%CE%BA%CE%B5%CE%B9%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CF%89%CE%BD-%CE%AC%CF%81%CE%B8%CF%81%CF%89%CE%BD-2024/
	Οι απόψεις των εκπαιδευτικών για τις δυσκολίες και τις δυνατότητες που υπάρχουν στην ανάπτυξη των σχέσεών τους με τους/τις μαθητές/τριες. Η επίδραση ενός συνεργατικού, δημοκρατικού παιδαγωγικού και εκπαιδευτικού πλαισίου στην ανάπτυξη των σχέσεων μαθητών / εκπαιδευτικών. Η ανάδειξη των αξιών της συνεργασίας και της αλληλεγγύης απέναντι στον άκρατο ανταγωνισμό και την αντιπαλότητα.	http://doe.gr/%CF%83%CF%85%CE%BB%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AE-%CE%BA%CE%B5%CE%B9%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CF%89%CE%BD-%CE%AC%CF%81%CE%B8%CF%81%CF%89%CE%BD-2024/
	Καταγραφή και διερεύνηση της σημασίας των σχολικών χώρων (τάξεις, βιβλιοθήκες, αίθουσες εκδηλώσεων και συνεδριάσεων, αυλές κλπ.) και των κτιριακών υποδομών που συντελούν και αρμόζουν στην ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών προσχολικής ηλικίας, στη Γενική και την Ειδική Εκπαίδευση . Αποτύπωση των προβλημάτων που αφορούν στο διοικητικό έργο, σε συνδυασμό με το διδακτικό ωράριο των Νηπιαγωγών.	http://doe.gr/%CF%83%CF%85%CE%BB%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AE-%CE%BA%CE%B5%CE%B9%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CF%89%CE%BD-%CE%AC%CF%81%CE%B8%CF%81%CF%89%CE%BD-2024/
	Διαμόρφωση ενός ξεκάθαρου πλαισίου αρχών διαφάνειας και κατανομής της κρατικής χρηματοδότησης. Παρουσίαση βασικών αρχών λειτουργίας της χρηματοδότησης των Σχολικών Μονάδων από τους Δήμους και τις Σχολικές Επιτροπές. Συζήτηση για τις αλλαγές που επιφέρει το νέο νομοθετικό πλαίσιο και την ανάγκη διατήρησης των Δημοτικών Επιτροπών Παιδείας και των Σχολικών Επιτροπών. Παρουσίαση ενός πλαισίου αρχών διαχείρισης που ανταποκρίνεται στις παιδαγωγικές και μορφωτικές ανάγκες της σύγχρονης εκπαιδευτικής διαδικασίας και των σχολικών υποδομών.	http://doe.gr/%CF%83%CF%85%CE%BB%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AE-%CE%BA%CE%B5%CE%B9%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CF%89%CE%BD-%CE%AC%CF%81%CE%B8%CF%81%CF%89%CE%BD-2024/
	Η ανάγκη διαμόρφωσης δημόσιων και δωρεάν θεσμών επιμόρφωσης, που ανταποκρίνονται στις πραγματικές και διατυπωμένες ανάγκες των εκπαιδευτικών της πράξης, που επιλέγονται από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς, βασίζονται σε επιστημονικά και ερευνητικά δεδομένα, επεξεργάζονται τη διεθνή εμπειρία, με άδεια από τα διδακτικά καθήκοντα.	http://doe.gr/%CF%83%CF%85%CE%BB%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AE-%CE%BA%CE%B5%CE%B9%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CF%89%CE%BD-%CE%AC%CF%81%CE%B8%CF%81%CF%89%CE%BD-2024/
Προτάσεις για αναγκαίες επιμορφώσεις	ΑΞΟΝΑΣ (ΑΥΤΟΜΑΤΑ)	url (σύνδεσμος
	Διδασκαλία, μάθηση, αξιολόγηση	https://youtube.com/live/H7DIvhYH42s?feature=share
	Σχέση μεταξύ μαθητών/τριών	https://www.youtube.com/watch?v=Tnr2SXW8O5g
	Σχέση μεταξύ μαθητών/τριών εκπαιδευτικών	https://youtube.com/live/BCEssXZJNfo?feature=share
	Ηγεσία, οργάνωση και διοίκηση της σχολικής μονάδας	https://youtube.com/live/OglkwN4iERg?feature=share
	Σχολείο και Κοινότητα	https://youtube.com/live/5E6tTjMmHiE?feature=share
	Συμμετοχή των εκπαιδευτικών σε επιμορφωτικές δράσεις	https://youtube.com/live/dNx-scZwyno?feature=share

• Προηγούμενο
• Επόμενο